Lý Thái Tông (1000-1054)

 

 Lý Thái Tông 

(1000-1054)

 

• Tên đầy đủ: Lý Phật Mã hoặc Lý Đức Chính
• Quốc tịch: Việt Nam
• Ngày sinh: 29 tháng 7 năm 1000
• Nơi sinh: Hoa Lư, Đại Cồ Việt
• Ngày mất: 3 tháng 11 năm 1054
• Nơi mất: Điện Trường Xuân, Thăng Long, Đại Cồ Việt

Lý Thái Tông là vị hoàng đế thứ hai của triều đại Nhà Lý trong lịch sử Việt Nam, cai trị trong 26 năm (1028–1054). Ông được đánh giá là một vị hoàng đế tài giỏi, thời đại của ông được xem là khởi đầu sự thịnh vượng của Nhà Lý. 

Thái Tông Hoàng đế được mô tả uy dũng hơn người, bách chiến bách thắng, trải qua Loạn Tam vương mà lên ngôi, công danh rạng rỡ triều Lý. Đế củng cố quyền lực cho Nhà Lý, bên trong dùng chính sách hòa thân, gả công chúa cho các quan Châu mục, bên cạnh đó còn dẹp loạn đảng làm phản như Loạn họ Nùng; bên ngoài Đế đánh được Chiêm Thành, công tích đánh dẹp uy nghi, tiền đề cho các đời sau phát triển phồn thịnh. 

Đối với quần thần, Thái Tông thường tỏ ra nhân từ, không xử tội các Vương làm loạn trong Loạn tam vương, cho tha tội mà còn phục chức. Đối với kẻ thù như Chiêm Thành còn ra lệnh không tùy tiện sinh sát, lệnh cho binh lính không được làm bậy. Tuy có phần quá tin vào Phật giáo, nhân từ quá độ, song lại có khi đấy chính là đức để truyền lâu dài cho hậu thế, như lời Ngô Sĩ Liên: "Tấm lòng ấy của vua cũng như tấm lòng của Tống Thái Tổ chăng? Truyền ngôi được lâu dài là phải lắm". 

Sử gia đánh giá ông như Hán Quang Vũ Đế đánh đâu được đấy, công sức giúp ổn định tình hình biên cương loạn lạc còn vượt hơn cả Đường Thái Tông. Nhưng người quân tử còn lấy việc khoe khoang thái quá để chê trách Đế chưa hiền. 

• 1000: Lý Phật Mã là con trưởng của Lý Thái Tổ. Ông sinh vào ngày 29 tháng 7 năm 1000 tại kinh đô Hoa Lư, Ninh Bình, lúc này Lý Thái Tổ vẫn còn làm quan dưới triều Nhà Tiền Lê. 

• 1012: Lý Phật Mã được lập làm Đông cung Thái tử, lại được phong hiệu là Khai Thiên vương.

• 1019: Lý Phật Mã được trao quyền Nguyên soái, cầm quân vào nam đánh Chiêm Thành.

• 1023: Lý Phật Mã cầm quân đi đánh Phong châu.

• 1025: Lý Phật Mã đi đánh Diễn châu, lập được công lao hiển hách, Thái Tổ Hoàng đế rất hài lòng. 

• 1027: Lý Phật Mã lên phía bắc đánh châu Thất Nguyên (Lạng Sơn).

• 1028: Thái Tổ Hoàng đế băng hà, chưa tế táng xong, thì các hoàng tử là Vũ Đức vương , Dực Thánh vương và Đông Chinh vương đã đem quân đến vây thành để tranh ngôi của Thái tử. Sử sách gọi là Tam vương chi loạn..

• 1028: Thái tử Lý Phật Mã lên ngôi, tức là Lý Thái Tông. Ông đổi niên hiệu là Thiên Thành.

• 1034: Lý Thái Tông đánh châu Ái.

• 1039: Lý Thái Tông thân chinh đi đánh, Nùng Tồn Phúc và con là Nùng Trí Thông bị bắt đem về kinh đô, sau đó bị giết chết.

• 1044: Hoàng đế Lý Thái Tông đi đánh Chiêm Thành.

• 1048: Trí Cao lại làm phản, chiếm giữ động Vật Ác (phía tây Cao Bằng). Lý Thái Tông sai Quách Thịnh Dật đi đánh, Trí Cao lại đầu hàng. 

• 1049: Lý Thái Tông cho dựng chùa Diên Hựu, tức chùa Một Cột.

• 1052: Nùng Trí Cao lại làm phản, xưng là Nhân Huệ Hoàng đế, đặt quốc hiệu là Đại Nam.

• 1054: Lý Thái Tông băng hà tại điện Trường Xuân, sau 27 năm trị quốc, thọ 54 tuổi.

Tượng Lý Thái Tông tại đền Lý Bát Đế.

 Tranh vẽ chân dung Lý Thái Tông (1000-1054).

Năm 1049, vua Lý Thái Tông cho dựng chùa Diên Hựu, tức chùa Một Cột.

Lăng  Cả,  dấu  tích  còn  lại của lăng vua Lý Thái Tông ở xã Đình Bảng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh.